Rys historyczny

Historia Gminy Rzeczenica

  • Najstarsze ślady pobytu człowieka na terenach dzisiejszej Gminy Rzeczenica pochodzą już z okresu neolitu (4200-1700 p. n. e.). Znaleziska z tego okresu (naczynia gliniane, siekierki krzemienne, kamienne dłuta i toporki) odkryto m.in. w okolicach Rzeczenicy, Garska i Olszanowa.

  • Osadnictwo na tych terenach potwierdzają znaleziska z okresu kultury łużyckiej (1200 – 500 p.n.e.) z nad j. Krępsko i Szczytno. Z ok. 650 p.n.e. (tzw. kultura pomorska) pochodzą groby skrzynkowe, w których znaleziono szereg ozdób m. in. szklane i bursztynowe paciorki. Znaleziska pochodzą z Olszanowa i Gwieździna.

  • W Gwieździnie i Zalesiu odnaleziono cmentarzyska z okresu wpływów rzymskich
    (I – V w.).

  • Ziemie dzisiejszej Gminy Rzeczenica wraz z całym Pomorzem Gdańskim w latach 955 – 960 weszły w skład państwa Mieszka I. Z okresu X – XII w. pozostałością są tzw. grodziska (dawne osiedla obronne – grody). Do najbardziej rozpoznawanych należą grodziska na wyspie i półwyspie j. Szczytno i j. Krępsko.

  • W 1309 roku teren dzisiejszej gminy przechodzi pod panowanie Zakonu Krzyżackiego, a Człuchów staje się siedzibą komtura.

  • Pod panowaniem Krzyżackim w XIV wieku lokowane są pierwsze miejscowości. Powstają pierwszych wsie. Dokumenty lokacyjne w 1376 r. otrzymuje Gwieździn, Rzeczenica i Olszanowo. W 1367 r. dobra rycerskie powstają w dzisiejszym Gockowie. Przywileje lokacyjne w średniowieczu otrzymuje Zalesie i Trzmielewo.

  • Po zakończeniu wojny trzynastoletniej i zawarciu pokoju toruńskiego (1466 r.) tereny gminy – podobnie jak całe Pomorze – znalazły się ponownie w granicach Państwa Polskiego.

  • Sieć osadnicza gminy Rzeczenica została ukształtowana w okresie polski w XVI – XVII w. Pod koniec XVI wieku powstało Brzezie (1599 r.) i Pieniężnica (1590 r).
    Na początku XVII w. powstają osady młyńskie w Przyrzeczu (ok.1615 r.) i Jezierniku (1624 r.). Osada smolna Międzybórz istniała już w 1664 roku. W tym samym okresie powstają niewielkie majątki szlacheckie w Grodzisku i Łuszczynie. W XVIII wieku powstały jeszcze dwie nowe miejscowości: Breńsk i Dzików.

  • Okres pomyślnego rozwoju tych ziem został zahamowany przez wojny ze Szwedami w XVII wieku. Na terenie dzisiejszej gminy, mimo zniszczeń i wyludnienia, zachowały się wszystkie wsie i osiedla.

  • W 1772 roku po pierwszym rozbiorze Polski cała ziemia człuchowska została przyznana państwu pruskiemu.

  • Dzięki reformom rolnym z początku XIX w. nastąpił zauważalny wzrost gospodarczy. Wsie gminy Rzeczenica znacznie się powiększyły i nastąpił duży przyrost liczby mieszkańców. W 1885 roku w samej Rzeczenicy zamieszkiwało 1871 osób, zamieszkujących 214 budynków mieszkalnych.

  • Mimo prześladowań i represji ze strony władz pruskich jeszcze pod koniec XIX wieku znaczna część ludności na terenie dzisiejszej gminy była narodowości polskiej. Wzrost przewagi ludności niemieckiej nad ludnością polską nastąpił w pierwszej połowie XX wieku.

  • Z okresu panowania pruskiego pochodzi większość najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie naszej gminy. W XIX wieku wzniesiono bowiem kościoły w Brzeziu (1812 r.), Pieniężnicy (1814 – 1817 r.), Rzeczenicy (1876 r.) oraz w Międzyborzu (1897 r.). Z pierwszej połowy XIX stulecia pochodzi także pałac w zespole dworsko-folwarcznym w Gockowie.

 

  • Przełom wieku XIX i XX to także okres budowy nowych budynków szkolnych w wielu miejscowościach na terenie gminy. Wyliczyć tu można nowe powstałe budynki szkolne w: Gwieździnie (1872), Rzeczenicy (1897), Zalesiu (1898), Breńsku (1899), Międzyborzu (1907), Olszanowie (1914 ), Pieniężnicy (1914) i Trzmielewie (1929).

  • I wojna światowa (1914 – 1918) nie dotknęła bezpośrednio ziemi człuchowskiej, ale zahamowała rozwój gospodarczy tego obszaru.

  • W trakcie II wojny światowej na terenie gminy przebywała licząca ponad 100 osób grupa przymusowych robotników – Polaków i Francuzów. W Gwieździnie swoją siedzibę miał jeden z batalionów SA .

  • Ziemie Gminy Rzeczenica zostały wyzwolone w lutym 1945 r. i powróciły do Polski zaraz po zakończeniu II wojny światowej.

  • Okres powojenny znacznie zmienił mapę ludnościową gminy. Na te tereny przybyła ludność napływowa, w dużej mierze z dawnych ziem Rzeczpospolitej.

  • W połowie 2011 roku Gmina Rzeczenica liczy 3850 mieszkańców, a w jej skład wchodzą 22 miejscowości podzielone na 7 sołectw.

Podziały administracyjne dotyczące ziemi rzeczenickiej po 1945 roku.

  • Maj 1946 r. – przynależność do województwa szczecińskiego i powiatu człuchowskiego.

  • Czerwiec 1947 r. – funkcjonowanie na terenie obecnej gminy Rzeczenica dwóch gmin: Brzezie i Gwieździn.

  • Sierpień 1947 r. – wojewoda szczeciński dokonał tymczasowego podziału województwa na gminy i gromady. W Gminie Brzezie było 10 gromad: Brzezie, Biała, Bielica, Brzeźnica, Drzonowo, Dyminek, Grabowo, Kaliska, Pieniężnica i Trzmielewo.
    W Gwieździnie z siedzibą w Rzeczenicy było 5 gromad: Gwieździn, Krępsk, Pawłówko, Rzeczenica i Stołczno.

  • Czerwiec 1950 r. – utworzono województwo koszalińskie i włączono do niego powiat człuchowski.

  • Wrzesień 1954 r. – likwidacji uległy gminy, a w ich miejsce utworzono gromady. Gromada Brzezie (Brzezie, Pieniężnica, Trzmielewo), Gromada Międzybórz (Międzybórz, Dzików, Ziemnica), Gromada Rzeczenica (Rzeczenica, Grodzisko, Gwieździn).

  • Styczeń 1958 r. – zlikwidowano gromadę Międzybórz, przyłączając ją do gromady Rzeczenica.

  • Styczeń 1960 r. – Olszanowo przyłączono do gromady Rzeczenica ze zlikwidowanej gromady Bińcze.

  • Wrzesień 1971 r. – Gockowo i Zalesie przyłączono do gromady Rzeczenica
    ze zlikwidowanej gromady Wyczechy.

  • Obecne granice gminy Rzeczenica zostały ustalone uchwałą Wojewódzkiej Rady Narodowej w Koszalinie z 9 grudnia 1972 roku. W skład gminy Rzeczenica weszły: Brzezie, Dzików, Gwieździn, Międzybórz, Olszanowo, Pieniężnica, Rzeczenica i Trzmielewo.

  • Czerwiec 1975 r. – gmina Rzeczenica wraz z całą ziemią człuchowską weszła w skład nowo powstałego województwa słupskiego. Nastąpiła również likwidacja powiatu człuchowskiego.

  • Styczeń 1999 r. – powołano ponownie powiat człuchowski, w skład którego weszła gmina Rzeczenica. Powiat człuchowski należy do województwa pomorskiego.

Dawne nazwy miejscowości gminy Rzeczenica;

Breńsk – Brensk a Schuettkathen, Brensken, Brenzing, Brzęczek;ü
Brzezie – Eiversfelda, Ecquria albo Bristakus, Eickfuer, Eickfier, spolszczony Ekfir;
Dzików – Dickhof;
Gockowo – Gotzkau, Gockowy Niemieckie;
Gwieździn – Förstenau, Fersztnowo, Ferstnowo;
Jeziernik – Semyl, Nadolny Młyn, Seemuhule;
Łuszczyn – Lustingshof;
Międzybórz – Wehnershof;
Olszanowo – Ellsenow, Elsenow, Elsenau, Elzanowo;
Pieniężnica – Pękuła, Penkhul, Pennichul, Czarny Kakusz;
Przyrzecze – Borowy Młyn, Cymersmyl, Ziemmermühle;
Rzeczenica – Stegers, Sztegrowy, Sztegry, Rzęczęca, Rzeczyca;
Sporysz – Zanderbuck;
Trzmielewo – Stramlowo, Strmlau;
Zalesie – Rychwaldt, Rychenwaldt, Richenwalde.

Czytaj artykuł